Του Υπουργού Εσωτερικών κ. Νεοκλή Συλικιώτη
Πάνω από εκατό χιλιάδες στην Ευρώπη και πέραν του ενός εκατομμυρίου διεθνώς; Καμία χώρα, μη – κυβερνητικός οργανισμός ή διεθνής οργάνωση δεν είναι σε θέση να δώσουν ακριβή αριθμό. Ωστόσο όλοι συμφωνούν σε δύο δεδομένα: Η παράνομη διακίνηση και εμπορία προσώπων αυξάνεται διαρκώς και οι γυναίκες και τα παιδιά αποτελούν τη θλιβερή πλειοψηφία των θυμάτων.

Ο ΟΗΕ ορίζει την εμπορία προσώπων ως τη στρατολόγηση, μεταφορά, μεταγωγή, στέγαση ή υποδοχή προσώπων, με την απειλή ή τη χρήση βίας ή άλλων μορφών καταναγκασμού, με απαγωγή, απάτη, παραπλάνηση, κατάχρηση εξουσίας ή εκμετάλλευση ανάγκης ή με την παροχή ή λήψη οικονομικού ή άλλου οφέλους για την εξασφάλιση της συγκατάθεσης προσώπου που έχει τον έλεγχο άλλου προσώπου, με σκοπό την εκμετάλλευσή του. Η εκμετάλλευση περιλαμβάνει την εκπόρνευση και άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης, εξαναγκαστική εργασία ή παροχή υπηρεσιών, δουλεία ή παρόμοιες πρακτικές, στέρηση ελευθερίας και αφαίρεση οργάνων. Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης τονίζει την αυξανόμενη συχνότητα άλλων μορφών εμπορίας παιδιών ή οικογενειών, όπως για σκοπούς επαιτείας ή εγκληματικών δραστηριοτήτων. Οι παγκόσμιες στατιστικές καταδεικνύουν ότι η εμπορία και διακίνηση με στόχο την εκμετάλλευση στην εργασία επικεντρώνεται κυρίως στην Αφρική, τη Νότιο Αμερική και την Κεντρική και Ν.Α. Ασία – περιοχές με οικονομική εξαθλίωση – ενώ στον ανεπτυγμένο κόσμο, περιλαμβανομένης της Ευρώπης και κατ΄ επέκταση της Κύπρου, διεξάγεται με στόχο, κυρίως, τη σεξουαλική εκμετάλλευση των θυμάτων.

Οι ορισμοί της εμπορίας κάνουν σαφή διάκριση μεταξύ της εμπορίας ανθρώπων και της παράνομης διακίνησης. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι η διάκριση αυτή είναι πλασματική, αφού οι πραγματικές επιπτώσεις συχνά φαίνονται στο τέλος. Ωστόσο, η μέχρι τώρα εμπειρία μας υπαγορεύει πως θα ήταν πιο ακριβές να τα θεωρούμε ως αδιάσπαστη αλληλουχία στοιχείων που αλληλεπικαλύπτονται σε διάφορες διαστάσεις. Πολύ σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο σαφής προσδιορισμός του θύματος, καθώς παρέχει τη δυνατότητα διάκρισης μεταξύ της εμπορίας και της παράνομης διακίνησης.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η εμπορία ατόμων αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη πηγή χρημάτων του οργανωμένου εγκλήματος. Κι όπως σε κάθε εμπορική συναλλαγή, στην εμπορία ανθρώπων περιλαμβάνονται οι δυνάμεις τόσο της προσφοράς όσο και της ζήτησης. Σύμφωνα με ορισμένους εμπειρογνώμονες, η βασική κινητήρια δύναμη της εμπορίας είναι η ζήτηση -ιδίως από τους αγοραστές σεξ- η οποία δημιουργεί ισχυρά κίνητρα κέρδους για τους διακινητές. Άλλες μελέτες υπογραμμίζουν το υψηλό επίπεδο ανοχής απέναντι στην εκμετάλλευση εργασίας των θυμάτων εμπορίας, ως έναν κοινωνικά αποδεκτό τρόπο μείωσης του κόστους των υπηρεσιών και των προϊόντων. Διαφορετικές προϋποθέσεις και δεδομένα ισχύουν στις χώρες προέλευσης και προσφοράς που ωθούν και στρατολογούν τα υποψήφια θύματα στα παράνομα δίκτυα διακίνησης και εμπορίας. Η φτώχεια και η οικονομική εξαθλίωση, η έλλειψη προοπτικών δημιουργικής και επικερδούς απασχόλησης, οι διακρίσεις, η απουσία σύγχρονης και επαρκούς εκπαίδευσης, η περιορισμένη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και η διαφθορά που συνεπάγεται η ελλιπής λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και του κράτους δικαίου αποτελούν, δίχως άλλο, τις γενεσιουργές αιτίες του φαινομένου.

Όπως ισχύει και στην περίπτωση της παγκόσμιας μετανάστευσης, καμιά δέσμη πολιτικών και μέτρων κατά του φαινομένου της εμπορίας ανθρώπων δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική, εάν προσεγγίζει το πρόβλημα μόνο από τη σκοπιά των χωρών που δέχονται τα κύματα των μεταναστών. Για το λόγο αυτό διαφορετικά θα πρέπει να αντιμετωπισθεί το τρίπτυχο πρόληψη-προστασία-δίωξη στις χώρες προσφοράς και στρατολόγησης από τις χώρες ζήτησης που είναι, δυστυχώς, οι ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες. Ένας πολύ σημαντικός στόχος της πρόληψης είναι η κατάργηση των λόγων που οδηγούν στην εμπορία στις χώρες προέλευσης μέσα από τη βιώσιμη ανάπτυξη των χωρών αυτών, με την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, ενίσχυση των κοινωνικών και οικονομικών υποδομών τους καθώς και πληροφόρηση για τις δυνατότητες νόμιμης μετανάστευσης. Από την άλλη, η μείωση της ανοχής της κοινής γνώμης και η ενίσχυση του ελέγχου της αγοράς εργασίας θα μπορούσαν να μειώσουν σημαντικά τη ζήτηση στις χώρες προορισμού. Σε ό,τι αφορά στη δίωξη των δραστών, όλα τα είδη μέτρων πρέπει να προσανατολίζονται στη μετατροπή της εμπορίας ανθρώπων από επιχείρηση χαμηλού κινδύνου – υψηλού κέρδους για το οργανωμένο έγκλημα, σε επιχείρηση υψηλού κινδύνου – χαμηλού κέρδους. Υψίστης σημασίας είναι, τέλος, η προστασία των θυμάτων του αποτρόπαιου αυτού εγκλήματος με την παροχή σωματικής, ψυχολογικής και κοινωνικής αποκατάστασης.

Η αντιμετώπιση ενός τέτοιου περίπλοκου διεθνούς προβλήματος χρήζει μιας συνεκτικής πολιτικής τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η Κυπριακή Δημοκρατία, με την πικρή εμπειρία κατάφωρης παραβίασης των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν θα μπορούσε να μείνει αμέτοχη στο διεθνή αγώνα που διεξάγεται. Στο ρόλο του γενικού συντονιστή, το Υπουργείο Εσωτερικών παραμένει πιστό στη δέσμευση που έχει αναλάβει για την πλήρη εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων, στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι από τη Νομική Υπηρεσία, το Υπουργείο Εσωτερικών, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το Υπουργείο Εξωτερικών, τη Μονάδα Καταπολέμησης Αδικημάτων Συγκάλυψης, την Αστυνομία και μη κυβερνητικές οργανώσεις. Σε ό,τι αφορά στο θεσμικό πλαίσιο, αναμένεται εντός Μαρτίου η ψήφιση του νέου Νόμου για την παράνομη διακίνηση και εμπορία ατόμων, ενώ την ίδια περίοδο θα προωθηθεί και η επικύρωση της σχετικής Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης. Παράλληλα, εξετάζεται το νομικό πλαίσιο για να τεθούν αυστηρότερα κριτήρια στα Γραφεία Εξευρέσεως Εργασίας.

Σε πολιτικό επίπεδο, τα μέτρα που λαμβάνονται αφορούν στην εφαρμογή μιας αυστηρότερης, περιοριστικής, πολιτικής για νέες άδειες καλλιτέχνιδων. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίδεται, επίσης, στην οργανωμένη, έγκαιρη και πλήρη ενημέρωση των υποψηφίων θυμάτων, ενώ σύμφωνα με πρόσφατη απόφαση, οι άδειες θα παραδίδονται στα προξενεία Κύπρου, όπου θα διανέμεται σχετικό πληροφοριακό φυλλάδιο. Την ίδια στιγμή, η Αστυνομία διεξάγει περισσότερους και συστηματικότερους ελέγχους, ενώ από τις 15/3/2007 θα τεθεί σταδιακά η εφαρμογή της πολιτικής της κοινοτικής προτίμησης, σύμφωνα με την οποία δίδεται προτεραιότητα σε Ευρωπαίους υπηκόους.

Τέλος, προωθείται η έκδοση και κυκλοφορία από το Υπουργείο Εργασίας ενός εγχειριδίου διατμηματικών διαδικασιών για το χειρισμό περιπτώσεων θυμάτων σεξουαλικής εκμετάλλευσης και εμπορίας, καθώς και άλλων διαφόρων ενημερωτικών φυλλαδίων από το Υπουργείο Εσωτερικών και την Αστυνομία, στη διοργάνωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων, στη συμμετοχή της Κύπρου σε διεθνή συνέδρια και επιχειρησιακά προγράμματα. Παράλληλα, έχει ήδη εγκριθεί η δημιουργία και προχωρεί η στελέχωσή του με εξειδικευμένο προσωπικό ενός καταφυγίου θυμάτων, ενώ σύντομα θα οργανωθεί μιας ευρείας κλίμακας ενημερωτική εκστρατεία για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης μέσα από αφίσες, φυλλάδια, τηλεοπτικά spots και συζητήσεις στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση.

Ενδεικτικό της μεγάλης σημασίας που όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς δίδουμε στη δράση κατά της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων και ενισχυτικό των προσπαθειών μας ήταν και το 6ο Περιφερειακό Σεμινάριο με θέμα "Δράση Κατά της Παράνομης Διακίνησης και Εμπορίας Ανθρώπων – Πρόληψη – Προστασία - Δίωξη" που συνδιοργάνωσαν την περασμένη εβδομάδα στη Λευκωσία ο Τομέας Ισότητας της Γενικής Διεύθυνσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης και το Υπουργείο Εσωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας με τη συμμετοχή διακεκριμένων ειδικών από την Κύπρο και το εξωτερικό. Μέσα από τις εργασίες του σεμιναρίου οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να κατανοήσουν καλύτερα το πολύπλευρο αυτό διεθνές πρόβλημα, να ενημερωθούν για τις διάφορες δράσεις που προωθούνται σε παγκόσμιο, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και να ανταλλάξουν απόψεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου.