Το Κυπριακό πρόβλημα μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ

"Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ έχει συμβάλει στην πολιτική, οικονομική και στρατιωτική διεύρυνση της Ένωσης προς την Ανατολική Μεσόγειο ενώ η Κύπρος έχει καταστεί γέφυρα για τη Μέση Ανατολή". Αυτό δήλωσε, μεταξύ άλλων, ο Υπουργός Εξωτερικών κ. Γιώργος Λιλλήκας σε ομιλία του (22.1.07) στο Διατλαντικό Ινστιτούτο στις Βρυξέλλες.

Ο κ. Υπουργός αναφέρθηκε στη συμβολή της Κύπρου κατά την πρόσφατη κρίση στο Λίβανο επισημαίνοντας ότι "ο ρόλος αυτός τονίζει τη διαφαινόμενη στρατηγική σημασία της Κύπρου στη διαταραγμένη περιοχή της Μέσης Ανατολής ενώ υπογραμμίζει ένα σύνολο παραγόντων που θα μπορούσαν να εμπλουτίσουν τη σημασία της Κύπρου στον οικονομικό, εμπορικό, πολιτιστικό, κοινωνικό και πολιτικό τομέα". Η κύρια συνεισφορά της Κύπρου σε μια στρατηγικής σημασίας περιοχή, πρόσθεσε, τονίζεται από τη συμμετοχή της στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής.

Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ έχει συμβάλει στην πολιτική, οικονομική και στρατιωτική διεύρυνση της ΕΕ προς την Ανατολική Μεσόγειο και η Κύπρος έχει καταστεί γέφυρα προς τη Μέση Ανατολή, συνέχισε ο κ. Υπουργός. Η στρατηγική σημασία της Κύπρου ως εναλλακτικής πρόσβασης προς την περιοχή αντί της Τουρκίας καθίσταται όλο και πιο εμφανής. Η Κύπρος έχει αποδειχθεί ο μόνος αξιόπιστος εταίρος στην προώθηση - χωρίς συγκαλυμμένες επιδιώξεις και συμφέροντα - μιας σταθερής και ασφαλούς Μέσης Ανατολής που να εγγυάται, όπως είπε, ευημερία και συνεργασία στην περιοχή. Η ιδιότητα αυτή, δυστυχώς, εκλαμβάνεται από τον τουρκικό στρατό ως απειλή, σε σημείο που δεν επιθυμεί να εγκαταλείψει τον έλεγχο επί του εδάφους της Κύπρου το οποίο κατέχει, ούτε και επιθυμεί μια επανενωμένη Κύπρο η οποία να εκμεταλλεύεται πλήρως αυτή της την ιδιότητα. Η Τουρκία θεωρεί τη θετική αυτή προοπτική για την ευρωπαϊκή πολιτική και τα συμφέροντα ως ένα παράγοντα που υποβιβάζει το στρατηγικό ρόλο της Τουρκίας, ανέφερε.

Ακολούθως, ο κ. Λιλλήκας εστίασε στον καταλυτικό ρόλο της ΕΕ στην επίλυση του κυπριακού προβλήματος, επισημαίνοντας ότι "ορισμένοι τείνουν να θεωρούν την Κύπρο ως βάρος στην ΕΕ και αγνοούν τη θετική συμβολή της ΕΕ στον καθορισμό του πλαισίου και της φύσης μιας διευθέτησης".

Παρά τη δεδηλωμένη ευρωπαϊκή κλίση της, τόνισε ο κ. Υπουργός, η Τουρκία παραμένει εγκλωβισμένη σε μια αναχρονιστική πολιτική και προσέγγιση των όσων θεωρεί γεωστρατηγικά της συμφέροντα. Αυτό το εσφαλμένο και παρωχημένο όραμα, το οποίο αντικατοπτρίζει μια στάση που ανάγεται στην Οθωμανική Αυτοκρατορία καθώς και το ανατολικό πρόβλημα είναι κατάφωρα ασυμβίβαστο με τη λογική πίσω από τη διαδικασία ενοποίησης της Ευρώπης και τις ευρωπαϊκές αξίες, πρόσθεσε ο κ. Λιλλήκας.

Στη συνέχεια ο κ. Υπουργός ανέφερε ότι ο τουρκικός στρατός, ο οποίος διατείνεται ότι διαφυλάσσει τον κοσμικό χαρακτήρα του τουρκικού κράτους, ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο όχι μόνο πάνω στο πολιτικό σύστημα στην Τουρκία αλλά και στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, διασφαλίζοντας ότι δε σημειώνεται κανένα βήμα χωρίς την έγκρισή του. Η εμμονή από μέρους του τουρκικού στρατού ότι η Κύπρος είναι από γεωπολιτική άποψη ζωτικής σημασίας για την Τουρκία, αποτελεί ίσως το σπουδαιότερο λόγο για τη συνεχιζόμενη αποτυχία στις προσπάθειες για επίλυση του κυπριακού προβλήματος.

Ακολούθως τόνισε την προσδοκία της Κύπρου ότι ο μόνος τρόπος να επέλθει αλλαγή στο Κυπριακό ήταν μέσω της ένταξης της στην ΕΕ, μια προσπάθεια που γινόταν ακόμη πιο επιτακτική λόγω της έλλειψης αισθήματος ασφάλειας η οποία, είπε, δημιουργείται από τη συνεχιζόμενη κατοχή.

Αναλύοντας τους τρεις κύριους πυλώνες στους οποίους στηρίχθηκε το όραμα της Κύπρου για ένταξη, ο κ. Λιλλήκας ανέφερε: "Πρώτον, την προσδοκία ότι η ένταξη στην ΕΕ θα δώσει ζωτική ώθηση η οποία θα άρει το συνεχιζόμενο αδιέξοδο και θα επαναπροσδιορίσει το πλαίσιο και τη φύση του προβλήματος με τρόπο ώστε να παραχθούν αποτελέσματα τα οποία απέτυχαν να επιφέρουν προηγούμενες διαπραγματευτικές μέθοδοι. Για να υλοποιήσει τη δυνατότητα αυτής της εξέλιξης, η Κυπριακή Κυβέρνηση στόχευσε σε μια διαδικασία ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ η οποία περιλαμβάνει τη συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων συμπατριωτών μας.

Δυστυχώς, αυτή η προσπάθεια να επιτευχθεί το πρώτο βήμα ώστε να συνεργαστούμε και να επιτύχουμε το όραμα της επανένωσης απορρίφθηκε απερίφραστα από την τουρκοκυπριακή ηγεσία.

Δεύτερον, επιπρόσθετα με το διεθνές δίκαιο, τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών και τις συμφωνίες ανάμεσα στους ηγέτες των δύο κοινοτήτων, η τελική διευθέτηση θα πρέπει να ενσωματώνει τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, αξίες, αρχές, πρακτικές και δίκαιο. Θεωρούμε ότι αυτό αποτελεί το σπουδαιότερο παράγοντα ο οποίος θα καθορίσει τη βιωσιμότητα, διάρκεια και λειτουργικότητα της λύσης και θα διασφαλίσει ένα σύγχρονο ενωμένο κράτος, με κοινή ταυτότητα και συνοχή ωστόσο με διαφορετικό χαρακτήρα χωρίς στοιχεία του παρελθόντος τα οποία οδηγούσαν σε διαίρεση και όχι σε ενότητα.

Το ουσιαστικό και στέρεο νομικό πλαίσιο το οποίο παρέχεται από το κοινοτικό κεκτημένο αναφορικά με τα δημοκρατικά δικαιώματα και υποχρεώσεις των πολιτών, η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών διασφαλίζουν την επανένωση της Κύπρου με βάση το κεκτημένο της ΕΕ και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει την αντικατάσταση των Ηνωμένων Εθνών από την ΕΕ ως το πλαίσιο για μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων. Ενώ τα Ηνωμένα Έθνη διατηρούν τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξεύρεση μιας λύσης, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι η προτεινόμενη διευθέτηση θα είναι σύμφωνη εξ αρχής με το ευρωπαϊκό δίκαιο και αρχές. Αυτός είναι ένας νόμιμος και αναγκαίος ρόλος ο οποίος αποδίδεται στην Ένωση που θα πρέπει να γίνει με ευκολία αποδεκτός καθώς όλα τα μέρη τα οποία εμπλέκονται στο πρόβλημα είτε είναι μέλη, είτε φιλοδοξούν να καταστούν μέλη της ΕΕ.

Καθώς οι αρμοδιότητες των κρατών μελών της ΕΕ έχουν εκχωρηθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η εξωτερική πολιτική είναι σε μεγάλο βαθμό κοινή και όχι εθνική, είναι σημαντικό η Κύπρος να μπορεί να λειτουργήσει ως ενεργό μέλος στην ΕΕ, να εδραιώσει την ευρωπαϊκή της ταυτότητα και να συμβάλει στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Σημαντικότερο, ωστόσο, είναι ότι η ενσωμάτωση των πιο πάνω στοιχείων σε μια λύση θα διασφαλίζει την ομαλή εσωτερική λειτουργία του κράτους μετά τη λύση. Οφείλουμε να έχουμε υπόψη ότι το ευρωπαϊκό παράδειγμα που θέλει αιώνες μίσους και σύγκρουσης να υπερπηδούνται αποτελεί μια αναλογία από την οποία η Κύπρος μπορεί και θα πρέπει να επωφεληθεί.

Τρίτον, παρά τους εύλογους λόγους να μη συγκατατεθεί στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, η Κύπρος εκδήλωσε τη στήριξη της στη διαδικασία μέσα από μια εποικοδομητική στάση το Δεκέμβριο του 2004 και τον Οκτώβριο του 2005 η οποία πυροδοτήθηκε από την έντονη πεποίθηση ότι η διαδικασία αυτή θα εξυπηρετήσει τα καλώς νοούμενα συμφέροντα της Κύπρου καθώς και το αμοιβαίο συμφέρον όλων των εμπλεκομένων μερών, δηλαδή της Τουρκίας και της ΕΕ. Με αυτό θέλω να πω ότι η αντίδραση μας στην ένταξη της Τουρκίας ήταν ότι η ένταξη της ισοδυναμεί με μια μοναδική ευκαιρία να αλλάξουμε δραστικά τη μορφή των σχέσεων στην περιοχή μας και να εδραιώσουμε ένα δόγμα επίλυσης διαφορών χωρίς τη χρήση βίας".

Ακολούθως ο κ. Λιλλήκας υπογράμμισε ότι η συνεχιζόμενη αδιαλλαξία της Τουρκίας και η άρνησή της να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κύπρου δεν μας επιτρέπουν να αισιοδοξούμε. Διατηρούμε, ωστόσο, την προσδοκία ότι η Τουρκία θα προχωρήσει τουλάχιστον με την εφαρμογή των δεσμευτικών από νομικής πλευράς υποχρεώσεων της απέναντι στην ΕΕ.

Η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, πρόσθεσε ο κ. Υπουργός, υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις, θα παρέχει νέες ευκαιρίες αντιμετώπισης ορισμένων από τις πιο ευαίσθητες πτυχές του κυπριακού, όπως η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η μη χρήση βίας στις διεθνείς σχέσεις και ο πλήρης σεβασμός της κυριαρχίας των κρατών.

Αναμένουμε ότι η Τουρκία θα συνειδητοποιήσει ότι οφείλει να σέβεται τις ευρωπαϊκές αρχές καθώς και τους μελλοντικούς εταίρους και γείτονές της. Η Τουρκία πρέπει να εργαστεί επιμελώς προς αυτή την κατεύθυνση ώστε εν τέλει να φτάσει τα επίπεδα ενός πλήρους δημοκρατικού κράτους που θα σέβεται το χάρτη των Ηνωμένων Εθνών το ευρωπαϊκό κεκτημένο, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, τόνισε ο κ. Υπουργός και πρόσθεσε.

"Αυτό, από μόνο του θα επιφέρει αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας και θα ωθήσει την Τουρκία να ομαλοποιήσει τις σχέσεις της με την Κύπρο. Δυστυχώς, η Τουρκία φαίνεται να βαδίζει σε διαφορετικό δρόμο ο οποίος δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά ως προς τη δέσμευση που έχει αναλάβει στην ευρωπαϊκή της πορεία.

Δυστυχώς, αυτή η προκλητική στάση της Τουρκίας δεν αμφισβητείται από την τουρκοκυπριακή ηγεσία η οποία εξακολουθεί να προωθεί πολιτικές που δεν εξυπηρετούν τα πραγματικά συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων αλλά αυτά της κατοχικής δύναμης. Ταυτόχρονα, οι πολιτικές αυτές στοχεύουν αποκλειστικά στην εγκαθίδρυση ενός ξεχωριστού κράτους στην Κύπρο, έστω και αν αυτό αποβεί σε βάρος της ευημερίας των Τουρκοκυπρίων. Ένα παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι ο Τουρκοκύπριος ηγέτης κάλεσε πρόσφατα όλους τους Τουρκοκύπριους να επιστρέψουν τα διαβατήρια τα οποία τους εξέδωσε η Κυπριακή Δημοκρατία, παραγνωρίζοντας τις αρνητικές συνέπειες που θα έχει αυτό στους Τουρκοκύπριους οι οποίοι απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα της ένταξης στην ΕΕ.

Άλλο ένα παράδειγμα αποτελεί η στάση της τουρκοκυπριακής ηγεσίας σε σχέση με τον Κανονισμό για την πράσινη γραμμή με τον οποίο η ΕΕ στόχευε στην ανάπτυξη της οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων ώστε να επιτευχθεί οικονομική ολοκλήρωση και επανένωση του νησιού, όπως προνοούν τα συμπεράσματα της 26ης Απριλίου 2004.

Ωστόσο, η τουρκοκυπριακή ηγεσία απαγορεύει δραστικά την εφαρμογή του εν λόγω Κανονισμού, επιβάλλοντας δασμούς σε κάθε προϊόν το οποίο αποκτούν οι Τουρκοκύπριοι από τους Ελληνοκύπριους με στόχο να προωθηθεί η εντύπωση ότι τα προϊόντα εισάγονται από μια τρίτη χώρα και να προβληθεί η ιδέα της ύπαρξης δύο ξεχωριστών κρατών στην Κύπρο".

Τόσο η πολιτική της Άγκυρας όσο και του κ. Ταλάτ, πρόσθεσε, εστιάζονται στην αναβάθμιση της παράνομης οντότητάς τους μέσα από την εσφαλμένη ιδέα της ούτω καλούμενης απομόνωσης της τουρκοκυπριακής κοινότητας, η οποία ουσιαστικά αποτελεί την οικονομική ανισότητα που έχει δημιουργηθεί λόγω της τουρκικής κατοχής και της επιδίωξης εφαρμογής αποσχιστικής πολιτικής. Είναι καιρός να εγκαταλείψουμε αυτό το ανυπόστατο μύθευμα το οποίο έχει επινοηθεί ώστε να συγκαλύψει πολιτικά κίνητρα.

Παρά τις ενέργειες αυτές από μέρους της τουρκοκυπριακής ηγεσίας, τόνισε ο κ. Λιλλήκας, συνεργαζόμαστε στενά με τη γερμανική Προεδρία για την προώθηση του 'Κανονισμού για το εμπόριο στις περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας που δεν βρίσκονται υπό τον αποτελεσματικό έλεγχο της Κυβέρνησης'. Και σε αυτή την περίπτωση η τουρκοκυπριακή ηγεσία και ορισμένοι άλλοι στοχεύουν στην εξασφάλιση ενός εμπορικού καθεστώτος που να παρεμποδίζει την οποιαδήποτε οικονομική και εμπορική συνεργασία μεταξύ των δύο κοινοτήτων.

"Ακλόνητος στόχος" μας παραμένει η επίτευξη μιας αμοιβαία αποδεκτής και κατόπιν διαπραγματεύσεων λύσης η οποία θα αποτελείται από τα στοιχεία που παρατέθηκαν πιο πάνω και θα αναμιγνύει ενεργά την ΕΕ και τα πέντε Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας", υπογράμμισε.

Ολοκληρώνοντας, ο κ. Λιλλήκας εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι υπάρχουν τρόποι να καλλιεργηθούν ο αμοιβαίος σεβασμός και η εμπιστοσύνη ανάμεσα στις δύο κοινότητες. "Αυτό μπορεί να επιτευχθεί στηριζόμενοι σε θέματα που μας ενώνουν και καταρρίπτοντας τα τείχη του διαχωρισμού. Η ΕΕ μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία κοινού εδάφους και στην ενίσχυση της ειρήνης. Η συλλογική μας προσπάθεια θα πρέπει να εστιάζεται στην αρμονική συνύπαρξη, με αμοιβαίο σεβασμό, σε μια ενωμένη Κύπρο. Σε αυτή την εποχή της παγκοσμιοποίησης όπου όλων των ειδών τα τείχη καταρρέουν, θα ήταν μέγα σφάλμα η διαίρεση μιας μικρής χώρας όπως η Κύπρος, με την εδραίωση τεχνητών συνόρων και διαχωρισμών".