Έμβλημα Κυπριακής Δημοκρατίας
Πρεσβεία της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Μαδρίτη

Ιστορικές σχέσεις μεταξύ Κύπρου και Ισπανίας


Ιστορικές σχέσεις μεταξύ Κύπρου και Ισπανίας

Οι σχέσεις μεταξύ Κύπρου και Ισπανίας έχουν μια πολύ μακρά ιστορία. Αρχαιολογικά ευρήματα από την Ιβηρική Χερσόνησο, τα οποία εξετέθησαν πριν από μερικά χρόνια σε δύο εκθέσεις που πραγματοποιήθηκαν στη Μαδρίτη και στην Αθήνα, αποδεικνύουν ότι το εμπόριο μεταξύ Κύπρου και Ισπανίας, που περιλάμβανε ανταλλαγές κεραμικών ειδών, μετάλλων και κεχριμπαριού, λάμβανε χώρα κατά την Αρχαϊκή Περίοδο.

Δεν υπάρχουν πηγές για τις επακόλουθες ιστορικές περιόδους, αλλά οι επαφές αποκαθίστανται κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών, όταν η Κύπρος κατέστη Βασίλειο των Φράγκων. Από τα τέλη του 13ου αιώνα, έμποροι από την Καταλονία άρχισαν να εμπορεύονται με την Κύπρο, μέσα στα πλαίσια των εμπορικών διασυνδέσεων που εγκαθίδρυσαν ανά την Ανατολική Μεσόγειο γενικά. Από το 1299, αν όχι νωρίτερα, υπήρχε ένας Καταλανός Πρόξενος στην Αμμόχωστο, το κύριο εμπορικό λιμάνι της νήσου.

Μια ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα καταλανική εξαγωγή αυτής της περιόδου ήταν το χαρτί, το οποίο εξάγετο στην Κύπρο κατά τον 14ο αιώνα από την Αραγονική πόλη Τερουέλ. Από την ίδια την Κύπρο, ή από άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής μέσω Κύπρου, οι Καταλανοί έμποροι εισήγαγαν μεγάλο αριθμό μπαχαρικών. Από τις αρχές του 14ου αιώνα και εξής αυτά τα αγαθά αποστέλλονταν τακτικά στην Καταλονία και σε άλλους Ευρωπαϊκούς προορισμούς.

Οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών δεν περιορίζονταν, εντούτοις, στην εμπορική σφαίρα. Στον 14ο αιώνα στενοί δεσμοί εδραιώθηκαν μεταξύ των βασιλικών οίκων της Κύπρου και της Αραγονίας, που ήταν τότε ένα από τα Ισπανικά βασίλεια. Μετά από διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν το 1311, έγινε ανταλλαγή Πρεσβειών, και το 1315 η Μαρία, αδελφή του Ερρίκου του Β’ της Κύπρου, νυμφεύθηκε τον Βασιλέα Ιάκωβο Β’ της Αραγονίας. Το 1316 η Ισαβέλλα των Ιβελίνων, ξαδέλφη του Βασιλέα Ερρίκου Β’, νυμφεύθηκε τον Φερδινάνδο, υιό του Βασιλέα Ιακώβου Α΄ της Μαγιόρκας, ενώ το 1317 ο Βασιλέας Ερρίκος β’ νυμφεύθηκε την Κωνστάντια, θυγατέρα του Βασιλέα Φεντερίκου της Σικελίας, η οποία εκείνον τον καιρό αποτελούσε τμήμα της Αραγονο-Μεσογειακής Αυτοκρατορίας.
Αυτές οι συμμαχίες με γάμους μεταξύ Κύπρου και Αραγονίας συνεχίστηκαν υπό τον διάδοχο του Βασιλέα Ερρίκου, τον Βασιλέα Ούγο τον Δ΄, του οποίου η θυγατέρα Μαρία νυμφεύθηκε τον Φερδινάνδο, ετεροθαλή αδελφό του Βασιλέα Ιακώβου Β΄ της Μαγιόρκας, το 1337. Ο πιο σημαντικός γάμος όμως ήταν αυτός μεταξύ του υιού του Βασιλέα Ούγου, Πέτρου και της Ελεονόρας, θυγατέρας του Πέτρου της Ριμπαργόθα, που ήταν ο κληρονόμος του θρόνου της Αραγονίας. Ο γάμος έλαβε χώρα το 1353 και πέντε χρόνια αργότερα ο Πέτρος χρίστηκε Βασιλέας της Κύπρου. Η Ελεονόρα της Αραγονίας, βασίλισσα πλέον της Κύπρου, έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Κύπρου μετά τον θάνατο του Βασιλέα Πέτρου το 1369, και διατήρησε υπό τον έλεγχό της την εξουσία μέχρι το 1380, οπόταν και επέστρεψε στη γενέτειρά της.

Οι Καταλανοί έχουν εξέχοντα ρόλο την ιστορία της Κύπρου καθ΄όλη τη διάρκεια των μετέπειτα περιόδων της ιστορίας της νήσου. Στις αρχές του 15ου αιώνα Καταλανοί πειρατές χρησιμοποίησαν την Κύπρο και τη Ρόδο ως βάσεις για επιδρομές κατά των Μουσουλμανικών Αιγύπτου και Συρίας, και εκατοντάδες αιχμάλωτοι πουλήθηκαν ως σκλάβοι για να εργαστούν στις φυτείες ζάχαρης του νησιού. Αυτές οι επιδρομές σταμάτησαν μετά την εισβολή των Μαμελούκων στην Κύπρο, το 1426, αλλά τα συμφέροντα των Ισπανών στο νησί εξακολούθησαν να υφίστανται.

Μετά την προσάρτηση της Κύπρου από τους Ενετούς το 1473, οι Καταλανοί έπρεπε να εγκαταλείψουν την Κύπρο. Εντούτοις, μετά την εκδίωξη των Ενετών από την Κύπρο από τους Οθωμανούς, οι οποίοι κατέκτησαν τη νήσο το 1570 και την κατείχαν για τους επόμενους τρεις αιώνες, οι επαφές ανάμεσα στην Κύπρο και την Ισπανία ανανεώθηκαν και η Ισπανική παρουσία τελικά αποκαταστάθηκε.

Από την έναρξη της Οθωμανικής περιόδου και μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα, οι Έλληνες της Κύπρου στράφηκαν στην Ισπανία, στη μεγαλύτερη Χριστιανική δύναμη της Ευρώπης εκείνη την εποχή, για να απελευθερωθούν από τον τουρκικό ζυγό. Αρχιεπίσκοποι και άλλοι Έλληνες αρχιερείς της Κύπρου έγραψαν αρκετές επιστολές στους Βασιλείς της Ισπανίας παροτρύνοντάς τους να καταλάβουν την Κύπρο και να εκδιώξουν τους Οθωμανούς. Οι Βασιλείς της Ισπανίας στρατολόγησαν και ακόμη χορήγησαν συντάξεις σε Κυπρίους που υπηρετούσαν στον Ισπανικό στόλο και χρησιμοποίησαν επίσης Κυπρίους, οι οποίοι ζούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, για σκοπούς συγκέντρωσης πληροφοριών.

Περιστασιακά, συνέδραμαν επίσης στην απελευθέρωση Κυπρίων αιχμαλώτων, υποχρεωμένων να υπηρετούν σε τουρκικές γαλέρες, καταβάλλοντας λύτρα στους Οθωμανούς. Επίσης, Κύπριοι σπούδασαν στην Ισπανία, αλλά και σε εδάφη που αποτελούσαν μέρος της Ισπανικής Αυτοκρατορίας. Ο πιο διακεκριμένος Κύπριος λόγιος υπήρξε ο Νεόφυτος Ροδινός, ο οποίος σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκας στις αρχές του 17ου αιώνα.

Εκτός από τους Έλληνες, και οι Μαρωνίτες της Κύπρου διατήρησαν επαφές με την Ισπανία, ελπίζοντας σε απελευθέρωση από τους Οθωμανούς. Το 1620 ο Μαρωνίτης Επίσκοπος της Κύπρου επισκέφτηκε τη Μαδρίτη με σκοπό να πείσει τον Βασιλέα να στείλει στρατεύματα για ν΄απελευθερώσουν την Κύπρο, και επίσης να εξασφαλίσει τη συναίνεσή του για τη δημιουργία μίας Μαρωνιτικής εκκλησιαστικής σχολής στη Νάπολη ή τη Σικελία, πόλεις που και οι δύο ανήκαν στην Ισπανική Αυτοκρατορία. Τελικά, το 1606 οι Κύπριοι ξεσηκώθηκαν κατά των Οθωμανών, αναμένοντας βοήθεια από την Ισπανία, και τον επόμενο χρόνο Ισπανικά και Τοσκανικά πολεμικά πλοία διεξήγαγαν ναυτικές επιχειρήσεις στις Κυπριακές ακτές. Εντούτοις αυτές οι προσπάθειες απέτυχαν. Αυτό οφείλετο στην μεγάλη απόσταση της Κύπρου από την Ισπανία και στη δυσκολία αποτροπής του ενδεχομένου τουρκικής ανάκτησης της νήσου, ακόμα κι αν είχε ήδη επιτυχώς κατακτηθεί.

Μολαταύτα, το Ισπανικό ενδιαφέρον για την Κύπρο συνεχίστηκε, βρίσκοντας έκφραση στη σφαίρα της θρησκείας. Από τα μέσα του 18ου αιώνα και εξής, Ισπανοί μοναχοί ευρίσκονται στον Οίκο των Φραγκισκανών στη Λευκωσία. Μετά το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης το 1789 και την επακόλουθη απόσυρση της Γαλλικής υποστήριξης στις Ρωμαιοκαθολικές Αποστολές της Ανατολής, οι Ισπανοί ήταν πια οι προεξέχοντες στην επάνδρωσή τους.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο Κυπριακός σίτος άρχισε να εξάγεται στην Ιβηρική Χερσόνησο, και γύρω στο 1815, σε συνδυασμό με αυτές τις εξαγωγές, ιδρύθηκε Ισπανικό Προξενείο στη Λάρνακα, τον κύριο εμπορικό λιμένα της Κύπρου κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου. Ανάμεσα στις οικογένειες που υπηρέτησαν στην Κύπρο ως Ισπανοί Πρόξενοι θα μπορούσε κανείς να αναφέρει αυτή των De Nores, μια Κυπριακή οικογένεια Ισπανικής καταγωγής, των οποίων η καταγωγή ανάγεται στην περίοδο των Λουζινιανών, και οι οποίοι ήταν από τους πιο καλλιεργημένους ανθρώπους της εποχής.

Μετά αφότου οι Οθωμανοί παραχώρησαν την Κύπρο στη Μεγάλη Βρετανία το 1878, οι σχέσεις της Ισπανίας με την Κύπρο αναπτύχθηκαν περαιτέρω. Στα τέλη του 19ου αιώνα οι Φραγκισκανοί μοναχοί που διέμεναν στη Λευκωσία ήταν όλοι από την Ισπανία, και το 1900 ιδρύθηκε στη Λευκωσία η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία του Ιερού Σταυρού, με πόρους που δώρισε η Βασίλισσα Μαρία Χριστίνα, σύζυγος του Βασιλέα Αλφόνσου ΙΒ’ της Ισπανίας.
Ένα ενδιαφέρον κεφάλαιο στις σχέσεις μεταξύ Ισπανίας και Κύπρου αφορά στη συμμετοχή Κυπρίων εθελοντών στο πλευρό της Δημοκρατίας κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου πολέμου μεταξύ 1936 – 1939. Ήταν κατεξοχήν μετανάστες από την Κυπριακή κοινότητα της Βρετανίας και των Η.Π.Α. Περίπου 80 Κύπριοι παρείχαν εκουσίως υπηρεσίες στις Διεθνείς Ταξιαρχίες, καθιστώντας την Κύπρο τον μεγαλύτερο συνεισφορέα απ΄οποιαδήποτε άλλη χώρα, σε αναλογία με τον πληθυσμό της. Ένας από αυτούς τους εθελοντές ήταν ο Εζεκίας Παπαϊωάννου, ο οποίος διετέλεσε γενικός γραμματέας του κόμματος της Κυπριακής Αριστεράς ΑΚΕΛ για σχεδόν τέσσερεις δεκαετίες. Οι εθελοντές πολέμησαν στα περισσότερα μέτωπα, από την Γιαράμα μέχρι τον Έβρο. Περίπου ένα τρίτο αυτών σκοτώθηκε στη μάχη. Οι Κύπριοι ήταν επίσης ιδιαίτερα ενεργοί στο Λονδίνο, όσον αφορά στην ανάπτυξη και διατήρηση της αλληλεγγύης για τη Δημοκρατία.

Πηγή: Κυπριακό Κέντρο Ιστορικών Μελετών (ανεπίσημη μετάφραση από την Αγγλική)



Twitter

Facebook

Instagram

Διαδικτυακή Πλατφόρμα Κυπρίων Διασποράς

Το κράτος πιο κοντά στον πολίτη

Διαδικτυακής Πλατφόρμας C.O.M.E.

12o Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Κύπρου

Postdoctoral Fellow or Associate Research Scientist in Energy Economics and Policy

Postdoctoral Fellow in Energy/Transport Economics

Funded PhD position in Energy and Climate Policy

Cyprus Institute of Neurology and Genetics - Postgraduate Programs